Wentylacja domowa polega na leczeniu niewydolności oddechowej za pomocą respiratora, który jest stosowany w domu pacjenta. Wskazania do zastosowania wentylacji, wybór respiratora i akcesoriów powinno się dokonać na podstawie szczegółowych badań gazometrycznych, dzięki którymi ustala się faktyczne nasilenie niewydolności oddechowej.

Domowa wentylacja mechaniczna

Wentylacja mechaniczna to wspieranie lub zastępowania oddychania u chorych, którzy nie podejmują własnego oddechu lub ich oddech wymaga wspomagania za pomocą respiratora. Do niedawna respiratory mogły być używane tylko w szpitalu i to przede wszystkim w oddziałach intensywnej terapii. Celem tej terapii jest zmniejszenie przewlekłego zmęczenia towarzyszącego chorobie, poprawę komfortu życia oraz wspomaganie oddychania w okresach pogorszenia wydolności oddechowej.

Wentylacja domowa polega na leczeniu niewydolności oddechowej za pomocą respiratora, który jest stosowany w domu pacjenta. Dzięki postępowi medycyny i technologii respiratory stały się mniejsze, lżejsze i bardziej niezawodne. Obecnie mogą być stosowane w warunkach domowych.

Zaletami mechanicznej wentylacji w domu jest znaczna poprawa komfortu chorego i jego rodzinny, nieporównywalnego z hospitalizacją szpitalną oraz szczególna opieka bliskich. Dobre warunki otoczenia sprzyjają poprawie stanu medycznego pacjenta.

Stosuje się dwa sposoby podłączenia pacjentowi respiratora:

Inwazyjny – rury respiratora podłączamy do tracheostomii, czyli sztucznie wytworzonego w szyi otworu prowadzącego do tchawicy. Chorzy wentylowani inwazyjnie to najczęściej pacjenci, którzy w przebiegu choroby podstawowej przebywają cały czas na oddziale intensywnej terapii. Mają oni szansę być przeniesieni do domu, czyli do warunki zapewniające nieporównywalnie większy komfort życia choremu i jego bliskim.

Nieinwazyjny – W wentylacji domowej najczęściej jednak stosowana jest wentylacja nieinwazyjna, w której rury respiratora podłączane są nie do rurki tracheostomijnej, lecz do masek mocowanych paskami do twarzy. Respirator łączymy z pacjentem za pomocą różnego rodzaju masek zakładanych na twarz. Występują  nosowe lub na całą twarz i w różnych kształtach, wybór konkretnej zależy od stanu pacjenta, tolerancji wentylacji, jak również od skuteczności wentylacji.

Skuteczność tej terapii wynika ze zmniejszania przeciążenia mięśni oddechowych, dojącym im tym samym „odpocząć”. Przeciążanie tych mięśni nieodłącznie związanego z przewlekłą niewydolnością oddechową. Technika wentylacji nieinwazyjnej w warunkach domowych polega na stosowaniu „sesji” wentylacji mechanicznej przedzielonych okresami wentylacji własnej chorego. Czas wentylacji wspomaganej w jednej sesji powinien wynosić minimum 60-90 minut. Jest to czas wystarczający do odpoczynku i regeneracji mięśni oddechowych.

Objawy niewydolności oddechowej narastają zwykle stopniowo i początkowo mogą być mało zauważalne. Nadmierne gromadzenie się dwutlenku węgla pojawia się na początku głównie w nocy. Odczuwane jest narastające w ciągu dnia zmęczenie, bóle głowy w nocy i z rana, zaburzeniami snu z częstym budzeniem się i z realistycznymi snami.

Postęp choroby prowadzi do tego, że stopniowo przy coraz mniejszym wysiłku, a w końcu także w spoczynku, oddychanie staje się zbyt płytkie, aby móc na bieżąco usunąć cały dwutlenek węgla, który tworzy się w czasie przemian metabolicznych. Wtedy niewydalony CO2 gromadzi się w ustroju i wzrasta jego ciśnienie we krwi tętniczej. Dodatkowo nadmiar CO2 stymuluje ośrodek oddechowy i co zmusza mięśnie oddechowe do szybszej pracy w celu jego wydalenia, może nasilać to ich zmęczenie. Pamiętać dodatkowo należy, że mięśnie bardziej męczą się, kiedy we krwi podwyższony jest poziom CO2.

Znaczne zwiększenie stężenia dwutlenku węgla jest niebezpieczne dla życia i może doprowadzić do tzw. śpiączki hiperkapnicznej, czyli utraty przytomności z powodu dużego stężenia dwutlenku węgla. Stan ten wymaga intubacji dotchawiczej i wentylacji mechanicznej.

Wskazania do wentylacji domowej występują głównie w przebiegu niewydolności oddechowych typu restrykcyjnego takich jak zmiany dotyczące ściany klatki piersiowej (np. kyphoscoliosis) czy choroby nerwowo-mięśniowe w rodzaju dystrofii mięśniowych typu Duchenne, zanik mięśni pochodzenia rdzeniowego, stwardnienie zanikowe bocznie.

Badania w ramach wentylacji mechanicznej

Wskazania do zastosowania wentylacji, wybór respiratora i akcesoriów powinno się dokonać na podstawie szczegółowych badań gazometrycznych, faktycznego, obecnego stopnia niewydolności oddechowej.

W ocenie wydolności oddechowej najważniejsza jest ocena prężności gazów oddechowych. Ciśnienie parcjalne tlenu (paO2) mniejsze niż 60 mm Hg świadczy o niewydolności oddechowej i zwykle jest wskazaniem do rozpoczęcia terapii. Jeżeli badanie jest wykonywane u chorego w stanie stabilnym, poza okresem zaostrzeń, paO2 mniejsze niż 55 mm Hg jest wskazaniem do terapii przewlekłej. Kiedy u chorych z paO2 55—60 mm Hg to terapia przewlekła jest wskazana w razie współistnienia nadciśnienia w tętnicy płucnej, zwiększonej liczby krwinek czerwonych lub niewydolności prawej komory serca. Aby możliwie szybko uzyskać wyniki pomiaru gazów u pacjentów najlepiej użyć EPOC – przenośny analizator parametrów krytycznych.

Ponadto przed rozpoczęciem wentylacji mechanicznej konieczne są następujące badania:

  • Podstawowe badania laboratoryjne i elektrokardiogram (EKG).
  • Analiza gazów krwi (dzień i noc) odpowiednio podczas oddychania powietrzem atmosferycznym i tlenem, lub ciągły nocny przezskórny pomiar CO2 (PTcCO2).
  • Czynnościowe badania płuc, pomiary siły mięśni oddechowych i ocena szczytowego przepływu kaszlowego.
  • Rentgen klatki piersiowej w dwóch płaszczyznach.
  • Całonocna poligrafia/polisomnografia.
  • Test wysiłkowy (np. 6 minut spaceru, ergometr).
  • Echokardiografia jeśli występuje lub jest podejrzewana niewydolność serca. Pulsoksymetria nocna nie jest wystarczająca do wykrycia nocnej hipowentylacji, ani do wskazywania konieczność stosowania HMV.

 

Efekty domowej wentylacji mechanicznej, należy na bieżąco obserwować, często bowiem następuje narastanie niewydolności oddechowej. Do częstej kontroli saturacji warto zastosować mobilny analizator gazów w krwi. To poręczne urządzenie doskonale się nadaje w przypadku domowej wentylacji mechanicznej ze względu na małe rozmiary, dzięki którym możliwy jest pomiar gazów u pacjentów bezpośrednio na miejscu. Oprócz badań gazometrycznych, możliwe są badania elektrolitów i badania metabolitów.