Zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej, skrótowo znany jako SIRS (od ang. systemic inflammatory response syndrome). Termin jest używany względem niespecyficznych, czyli mający różne przyczyny, procesów zapalnych występujących w całym organizmie. Mogą wystąpić w przypadku zakażenia, najczęściej bakteryjne, rzadziej grzybicze wirusowe lub pasożytnicze; rozległe urazy; oparzenia; ostre zapalenie trzustki; rozległe zabiegi operacyjne i ich powikłania; wpływ substancji chemicznych; niedobory odporności, na przykład AIDS.

  • Rozpoznaje się go, gdy u chorego występują co najmniej dwa z następujących objawów:
  • czynność serca powyżej 90 uderzeń na minutę
  • temperatura ciała poniżej 36 °C lub powyżej 38 °C
  • częstość oddechów spontanicznych powyżej 20 na minutę; w badaniu gazometrycznym krwi tętniczej PaCO2 poniżej 4,3 kPa (32 mmHg)
  • liczba leukocytów we krwi poniżej 4000 komórek w mm³ lub powyżej 12000 komórek w mm³, lub obecność ponad 10% niedojrzałych granulocytów obojętnochłonnych.

Jeśli SIRS jest wynika z udokumentowanego lub podejrzewanego zakażenia, nazywa się go sepsą.

Sepsa

Sepsa, znana również jako posocznica nie jest samodzielną jednostką chorobową, jest to ogólna nazwa na zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej który jest wywołany zakażeniem. Do sepsy najczęściej dochodzi w wyniku zakażenia bakteryjnego. Bakterie są odpowiedzialne za 75-85% przyczyn jej wystąpienia. Jest poważnym problemem na oddziałach intensywnej terapii stanowiąc jedną z głównych przyczyn zgonów. Najczęstszymi patogenami na tych oddziałach są drobnoustroje, które w normalnych warunkach nie są groźne. W przypadku nie podjęcia lub nieodpowiedniego leczenia pojawiają się ciężka sepsa, czyli sepsa powodująca niewydolność lub poważne zaburzenia czynności wielu narządów. W rozwoju tych zaburzeń funkcjonuje mechanizm błędnego koła, czyli sprzężenie zwrotne dodatnie. Polega ono na nasileniu zaburzeń pracy jednego układu przez dysfunkcję drugiego, który sam podlega niekorzystnym wpływom pierwszego. Zachodzące zmiany są połączone skomplikowaną siecią powiązań. Efektem jest zazwyczaj zespół niewydolności wielonarządowej, często prowadzący do fatalnych następstw.

Podstawą do podjęcia leczenia jest rozpoznanie sepsy. Na podstawie stwierdzenia objawów SIRS, wykonuje się badanie na potwierdzenie zakażenia, przez obecności specyficznego patogenu w badaniach mikrobiologicznych.

Leczenie ciężkiej sepsy jest długotrwałe i obarczone dużym ryzykiem niepowodzenia. Powinno się odbywać na oddziałach intensywnej terapii. Stosuje się w nim antybiotykoterapię, płynoterapię, kortykosteroidy, leki obkurczające naczynia krwionośne i pobudzające kurczliwość mięśnia sercowego, aktywowane białko C i inne. Nie istnieje szczepionka, która zabezpieczałaby przed wystąpieniem sepsy.

Prokalcytonina

Białko, w skrócie PCT, powstające w komórkach C tarczycy, które w zdrowym, normalnie pracującym organizmie jest magazynowane w komórkach. Stężenie PCT zwykle jest niskie i wynosi od 0,1 do 0,7 ng/ml w zależności od metody oznaczania. Jednak prokalcytonina jest czułym i wiarygodnym parametrem służącym do rozpoznania sepsy po wystąpieniu objawów SIRS, a w późniejszym etapie do monitorowania przebiegu leczenia. Pomiar stężenia PCT pozwala na skuteczną ocenę stanu pacjenta – wzrost PCT w surowicy jest związany z nasileniem oraz ze stopniem uogólnienia infekcji. Przy ciężkich zakażeniach stężenie PCT może wzrastać tysiąckrotnie. Najwyższe stężenia stwierdzono we wstrząsie septycznym.

Swoistość rozpoznania bakteriemii w ambulatorium przy pomocy oznaczania prokalcytoniny wynosi 70%, a czułość 76%. Podwyższony poziom PCT pojawia się w 3-4 godziny od zadziałania czynnika zapalnego, osiąga szczyt w 6-8 godzinie i ulega normalizacji w przeciągu 72 godzin

Wysokie stężenie PCT w pierwszych godzinach rozwijającej się infekcji przemawia za zakażeniem. Z tego względu prokalcytonina wykorzystywana jest do różnicowania ciężkich zakażeń bakteryjnych, wirusowych od inny przyczyn wystąpienia SIRS. Ma to kluczowe znaczenie do szybkiego podjęciu prawidłowego leczenia.

Istotną właściwością prokalcytoniny jest to, że w przypadku braku zakażenia bakteryjnego stężenie PCT w surowicy jest prawidłowe lub nieznacznie podwyższone. W przypadku wirusowych zakażeniach płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, wsierdzia, urazach mechanicznych, zabiegach chirurgicznych czy chorobach autoimmunologicznych wzrost stężenia PCT jest nieznaczny lub pozostaje w normie. Dlatego też oznaczenie poziomu PCT może odgrywać dużą rolę w diagnostyce różnicowej po wystąpieniu SIRS o nieustalonej etiologii.

Pomiar Stężenia prokalcytoniny jest przydatny również w monitorowaniu skuteczności leczenia sepsy. Wynika to z tego, że spadek poziomu PCT dobrze koreluje z procesem zdrowienia, dzięki temu znakomicie się nadaje do oceny skuteczności antybiotykoterapii i tym samym wyników leczenia.

W praktyce klinicznej oznaczenie poziomu PCT może znacznie przyspieszyć diagnostykę sepsy w przypadku wystąpienia SIRS ponieważ niskie stężenia prokalcytoniny są wiarygodnym markerem wykluczającym bakteryjną etiologię ostrego uogólnionego stanu zapalnego. Ponadto ten parametr może pomóc w ocenie rokowania oraz, w późniejszym etapie, monitorowaniu leczenia. Należy pamiętać jednak, że PCT powinien stanowić tylko jeden z parametrów do oceny stanu zdrowia pacjenta.

Profesjonalny analizator POCT. Szybkie wyniki pomiaru ilościowy PCT, oraz 10 innych parametrów. Doskonale się nadaje na izbie przyjęć.