Zika wirusa (ZIKV) jest jednoniciowym wirusem RNA z rodziny Flaviviridae (rodzaj Flavivirus). Został po raz pierwszy wyizolowany w 1947 roku z makaka podczas badania żółtej febry w lesie Zíka w Ugandzie. Od momentu odkrycia, ZIKV został wykryty w Afryce i Azji, gdzie doszło do sporadycznych zakażeń człowieka. W 2007 roku odnotowano pojawienie się go na wyspie Yap w Mikronezji, tym samym zanotowano transmisję wirusa Zíka poza Afrykę i Azję. Od 2013 roku, ZIKV odnotowano w Polinezji Francuskiej, Nowej Kaledonii, Wyspie Cooka, Wyspie Wielkanocnej (Chile), Samoa i Vanuatu, a na początku 2015 roku rozprzestrzenił się, początkowo do Brazylii, a następnie do pozostałych krajów obu Ameryk. Światowa Organizacja Zdrowia informuje o utrzymującej się epidemii zakażeń wirusem Zika w 48 państwach świata.

ZIKV przenosi się głównie przez ukąszenie zakażonych komarów z gatunku Aedes (A. aegypti i A. albopictus). Jednakże, istnieją doniesienia o nietypowych sposobach transmisji, takich jak transfuzja krwi, okres prenatalny i kontakt seksualny.

Okres inkubacji choroby wywołanej wirusem Zika nie jest dokładnie znany, ale najprawdopodobniej jest to kilka dni. Szacuje się, że tylko u jednej na pięć osób zakażonych ZIKV pojawią się objawy przedmiotowe lub podmiotowe. Charakterystyka objawów klinicznych w przypadku infekcji ZIKV jest bardzo podobna do infekcji wirusem dengi (DENV) i wirusem Chikungunya (CHIKV), ale zazwyczaj jest łagodniejsza.

Najczęstszymi objawami infekcji wirusem Zika są lekka gorączka, bóle stawów, bóle mięśni, ból głowy i zapalenie spojówek, wysypka grudkowo- plamkowa. Rzadziej występują obrzęki, ból gardła, kaszel, wymioty i hematospermia.

Zakażenie się człowieka wirusem Zika jest zazwyczaj łagodne i ustępują samoistnie po 3-7 dniach, jednak bóle stawów mogą utrzymywać się przez okres do 1 miesiąca.. W rzadkich przypadkach, po infekcji wirusowej Zíka może wystąpić Zespół Guillaina-Barrégo (GBS), jak również mogą wystąpić  zaburzenia nerwów obwodowych. Korelacja pomiędzy zakażeniem wirusem Zíka w czasie ciąży, a wadom wrodzoną mózgu jest obecnie uważana za prawdopodobną.

Rozpoznanie laboratoryjne ZIKV opiera się na rozpoznaniu RNA wirusa za pomocą PCR. Jest ono o tyle skuteczne, jeżeli bada się materiał pobrany przed 10. dniem choroby. Dostępny jest również test neutralizacji (PRNT), ale dopiero od 5 dnia choroby można wykryć przeciwciała neutralizujące. Można również użyć metody izolacji w hodowlach komórkowych.

Inną metodą jest stwierdzenie obecności swoistych przeciwciał skierowanych przeciw wirusowi za pomocą testu ELISA.

Test  ELISA

Nazwa ELISA jest skrótowcem oznaczającym test immunoenzymatyczny lub immunoenzymosorpcyjny (ang. enzyme-linked immunosorbent assay), jest on jednym z najpowszechniej stosowanych testów w badaniach biomedycznych, zarówno naukowych, jak i diagnostycznych. Służy on do wykrycia określonych białek w badanym materiale z użyciem przeciwciał skoniugowanych z odpowiednim enzymem.

Test zazwyczaj ma formę płytki, zwykle wykonanej z polistyrenu lub pleksiglasu. Znajdują się na niej dołki, zwane studzienkami w których znajdują się pewne ilości antygenu.

Proces przeprowadzenia badania polega na wprowadzeniu do studzienek próbki (najczęściej surowicy lub osocza) w którym badana będzie obecność przeciwciał specyficznych dla unieruchomionego antygenu. Unieruchomiony antygen i specyficzne dla niego przeciwciała – o ile są obecne w materiale biologicznym – tworzą kompleks immunologiczny, dzięki któremu przeciwciało zostaje trwale związane z podłożem. Po przepłukaniu środowiska reakcji dodawany jest tzw. koniugat czyli przeciwciało skierowane przeciw przeciwciałom ludzkim.

Po ponownym przepłukaniu środowiska reakcji i dodaniu odpowiedniego substratu, enzym zawarty w koniugacie katalizuje reakcję, której produkt jest najczęściej barwny. Mierząc intensywność barwy metodą spektrofotometryczną można ocenić ilościowo produkt reakcji.

Poziom intensywności barwy, który jest zależny od stężenia produktu reakcji enzymatycznej, jest proporcjonalny do stężenia przeciwciał w próbce. Równocześnie z badanymi próbkami, przeprowadza się analogiczne etapy reakcji dla tzw. surowic kalibracyjnych (kalibratorów) o znanym stężeniu badanego przeciwciała. Wyniki uzyskane dla kalibratorów pozwalają wykreślić krzywą kalibracyjną, stanowiącą wykres zależności intensywności barwy od stężenia przeciwciał w próbce. Z równania krzywej kalibracyjnej oblicza się stężenie przeciwciał w badanych próbkach.

*Przedstawiony opis działania metody jest silnie uproszczony na potrzeby tego artykułu.

Test ELISA wykrywający wirus Zika

Test jest jakościowym immunoenzymatycznym oznaczaniem przeciwciał klasy IgM w oparciu o test ELISA techniką μ przechwytywania.

Podstawą testu jest 12 odłamujących się 8-dołkowych pasków, pokrytych przeciwciałami anty-ludzkimi klasy IgM. Zamknięte są w folie aluminiową z możliwością wielokrotnego szczelnego zamykania.

Studzienki pasków powleczone są przeciwciałami anty-ludzkimi klasy IgM, aby związać odpowiadające przeciwciała w próbce. Po przemyciu dołków, dodaje się peroksydazy chrzanowej (HRP) oznaczonej jako antygen wirusa Zika, aby usunąć cały niezwiązany materiał próbki.

Ten koniugat antygenu wiąże się z przechwyconymi swoistymi przeciwciałami IgM. W drugim etapie płukania usuwa się niezwiązany koniugat. Kompleks immunologiczny utworzony przez związany koniugat uwidocznia się przez dodanie tetrametylobenzydyny (TMB), która daje niebieski produkt reakcji. Intensywność tego produktu jest proporcjonalna do ilości przeciwciał IgM w próbce. Kwas siarkowy dodaje się aby zatrzymać reakcję. To daje końcowy żółty kolor. Absorbancja przy 450/620 nm jest odczytywana stosując czytnik płytek ELISA.